Vextir á Icesave

Enn ein rósin í hnappagat ríkisstjórnarinnar. Vonandi fara JS og SJS að átta sig á að þau þurfa að fara að leita að nýjum embættismönnum hið fyrsta.

Gæti sparað 185 milljarða

Aska Camus

Honum gæti sennilega ekki verið meira sama.  Existentialisti og þar að auki látinn. Merkilegur hrærigrautur þessi Sarkozy.

Deilt um legstað Alberts Camus

Áfram heldur Icesave málið

Umræða um Icesave, s.k. önnur umræða, hófst í þinginu í dag.  Sjálfur flutti ég álit 1. minnihluta fjárlaganefndar og rammaði svo inn málið í viðeigandi samhengi.  Setti persónulegt met í ræðutíma og talaði í um 40 mínútur.

Þetta er vont mál, mjög vont mál og má alls ekki fara óbreytt í gegn, en hvað um það, umræðan er hér.

Það eru langir dagar í þinginu þessar vikurnar og lítill tími til að segja fréttir en ég reyni að taka törn á þessu um helgina.

Icesave álit

Sem fulltrúi Hreyfingarinnar í Efnahags- og skattanefnd skilaði ég sér nefndaráliti í vegna Icesave. Það var í raun enginn meirihluti í nefndinni fyrir málinu heldur 4 minnihlutaálit.  Eitt frá Samfylkingunni, eitt frá VG, eitt frá Sjálfstæðisflokki og svo okkar.  Nefndarálitið fór svo til Fjárlaganefndar þar sem það sem og álit hinna fékk enga umfjöllun en í stað þess var Icesave málið tekið út úr Fjárlaganefnd í ágreiningi.  Hvað um það hér er álitið.

 

Fylgiskjal III.  Álit  Hreyfingarinnar

um frv. til l. um breyt. á l. nr. 96/2009, um heimild til handa fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, til að ábyrgjast lán Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta frá breska og hollenska ríkinu til að standa straum af greiðslum til innstæðueigenda hjá Landsbanka Íslands hf.

Frá 3. minni hluta efnahags- og skattanefndar.

    Efnahags- og skattanefnd hefur verið beðin um að fjalla um þá þætti málsins sem heyra undir hana, þ.m.t. getu þjóðarbúsins til að standa undir skuldbindingum og greiðslum tengdum Icesave með tilliti til tekna ríkisins, gjaldeyris- og útflutningstekna o.fl., svo sem mati á áhrifum sem samningurinn kemur til með að hafa á lánshæfismat, gengi og aðrar lykilefnahagsstærðir íslenska þjóðarbúsins sem og þær þjóðhagsforsendur sem fyrir liggja.

    Á fundum efnahags- og skattanefndar voru ekki rædd ýmis álitamál varðandi greiðslugetu þjóðarbúsins, efnahagslegar forsendur Icesave-samkomulagsins og óvissuþættir sem upp gætu komið. Formaður nefndarinnar hafnaði því einnig að skoðaðar væru nýjustu tölur sem sýna fram á að erlendar skuldir ríkissjóðs eru hugsanlega orðnar óviðráðanlegar.
    Ljóst er að skuldsetning þjóðarbúsins erlendis er komin langt umfram það sem gerist hjá mjög skuldugum þjóðum heims og miklar líkur á að þjóðarbúið komist í greiðsluþrot haldi ekki þær forsendur sem stjórnvöld gefa sér varðandi endurheimtuhlutfall á eignum Landsbanka Íslands, hagvöxt á Íslandi, gengi krónunnar, mannfjölda og verðlag í Bretlandi og á evrusvæðinu.

    Greiðslur af Icesave-lánunum eru í erlendum myntum (evrum og pundum) og þarf að afla þess gjaldeyris með afgangi af útflutningstekjum. Tölur Seðlabankans sýna hins vegar að halli á vöru- og þjónustujöfnuði hefur verið neikvæður 12 af síðustu 19 árum. Afgangur hefur mest verið 22 milljarðar kr. árið 1994 og fyrir þau sjö ár á tímabilinu 1990-2008 þegar ekki var halli á viðskiptunum var afgangurinn samanlagt um 76 milljarðar kr. Samanlagður halli á vöru- og þjónustujöfnuði frá árinu 2000 er 632 milljarðar kr. eða 70 milljarðar kr. að meðaltali á ári. Umsögn Seðlabankans frá í sumar gerir hins vegar ráð fyrir 163 milljarða kr. afgangi af viðskiptum við útlönd á hverju ári að meðaltali næstu 10 árin. Nýjustu spár Seðlabankans gera einnig ráð fyrir að útflutningstekjur verði um helmingur vergrar landsframleiðslu, hlutfall sem er algerlega óraunhæft og hefur þetta hlutfall hæst náð um 33% af VLF þegar best var.
    Í ljósi þróunar á viðskiptum við útlöndum undanfarna áratugi og þeirrar staðreyndar að Ísland er aðili að samningunum um Evrópska efnahagssvæðið (EES) og getur því ekki hindrað flæði vöru og þjónustu virðist spá Seðlabankans einfaldlega vera algerlega óraunhæf, svo óraunhæf að hún virðist jaðra við skáldskap.

    Skoða þarf skuldastöðuna með hliðsjón af aðstæðum í hverju landi. Málið er ekki hvort ríkið geti staðið undir skuldbindingum sínum - heldur hvort þjóðin geti það. Ríkið getur staðið í skilum með því einfaldlega að taka þessa upphæð af þjóðinni í formi hærri skatta eða/og skertrar velferðarþjónustu. Málið snýst um efnahag Íslands á meðan á greiðslum stendur en hugsanlegt er að farið verði svo djúpt í skattlagningu að upp úr því verður seint komist. Fólk og fyrirtæki eru hreyfanleg og mörg þeirra munu flýja land ef of langt verður gengið í skattheimtu og skerðingu lífskjara til að standa í skilum á erlendum lánum þjóðarbúsins. Afar lítið af auði landsins er bundið við landið nema e.t.v. landbúnaðurinn, stóriðjan og hluti af fiskveiðunum.
    Hvað varðar mat á eignum Landsbankans þá hefur enginn fengið að sjá hverjar þessar eignir eru fyrir utan skilanefnd bankans. Gert er ráð fyrir að 75% eignanna í eignasafninu gangi upp í skuldina vegna Icesave-reikninganna. Við venjubundin gjaldþrot telst gott ef endurheimtur á eignum eru um 20% en endurheimtur um 30% telst mjög gott.

    Í skýrslu finnska fjármálaeftirlitsins frá árinu 2003 kom fram að í finnsku bankakreppunni hefðu eignir finnsku bankanna verið ofmetnar og skuldirnar vanmetnar í a.m.k. ár eftir að bankarnir lentu í erfiðleikum við upphaf fjármálakreppunnar á tíunda áratug síðustu aldar. Miðað við þá reynslu má telja líklegt að eignir Landsbanka Íslands séu enn ofmetnar og skuldir vanmetnar en ekki hefur enn fengist uppgefið hversu stór hluti af eignum Landsbankans er veðsettur. Ofmat á eignum Landsbankans mun þýða að minna endurheimtist af þeim á næstu árum, þannig að höfuðstóll Icesave-lána verður hærri eftir sjö ár en nú er gert ráð fyrir. Þess má geta að íslenskir ráðamenn hafa haldið því á lofti að AGS hafi á sínum tíma lagt blessun sína á matið á eignum Landsbankans, það hefur hins vegar verið staðfest af hálfu fulltrúa AGS á Íslandi að það hefur aldrei verið gert.

    Í ljósi þess að með samþykkt Icesave-samninganna verður skuldabyrði þjóðarbúsins á mörkum þess að vera viðráðanleg, og er jafnvel nú þegar orðin óviðráðanleg, og að lítið eða ekkert má út af bregða til að þjóðin lendi í greiðsluþroti, telur 3. minni hluti sig ekki geta mælt með að Alþingi samþykki nýja útgáfu af ríkisábyrgð á Icesave-samningunum. Það eru einfaldlega of miklar líkur á að þjóðin geti ekki staðið undir skuldum á næstu árum.
    Þessu frumvarpi fylgir mikil óvissa um greiðslugetu ríkissjóðs sem og greiðslugetu þjóðarbúsins í heild og það er einfaldlega mjög varasamt að rýmka þá fyrirvara sem Alþingi samþykkti við ríkisábyrgðina nú í sumar.

    Þriðji minni hluti leyfir sér að gagnrýna harðlega afgreiðslu stjórnarmeirihlutans og telur það lýsa fádæma þjónkun við framkvæmdarvaldið að þingnefnd skuli afgreiða svona veigamiklar breytingar á frumvarpi sem Alþingi sjálft er nýlega búið að samþykkja umyrðalaust og ber aðkoma efnahags- og skattanefndar að málinu einkenni sýndarmennsku í stað vandaðrar úttektar á þeim efnisatriðum málsins sem nefndin átti að fjalla um. Það er einfaldlega hneyksli að ekki skuli hafa verið skoðað að fá úttekt á framlögðum gögnum frá Seðlabankanum og fjármálaráðuneytinu og ábyrgðarlaust af hálfu stjórnarmeirihlutans að afgreiða málið með þessum hætti.

Alþingi, 15. nóv. 2009.

Þór Saari.

ICESAVE endalaust

Nú mega íslendingar borga Icesave að eilífu þar sem efnahagslegu fyrirvararnir hafa verið ónýttir af Samfylkingu og VG.  Það dapurlega við þetta er að þetta hefði ekki þurft að gerast ef þingmenn hefðu haft kjark til að standa í lappirnar með réttlætinu og með eigin landsmönnum.  Málið var samþykkt þrátt fyrir að ekki væri stuðningur við það í efnahags- og skattanefnd þar sem einungis þrír þingmenn Samfylkingar af níu nefndarmönnum eru því fylgjandi.  Málið var einnig samþykkt án þess að aflað væri upplýsinga frá Seðlabankanum um hvort og þá hverning væri yfir höfuð hægt að borga allar þessar erlendu skuldir.  Bæði AGS og Seðlabankinn virðast hafa hagrætt efnahagsstærðum í þessu máli þannig að þær næðu utan um það, efnahgasspár sem, ef rýnt er í þær, virðast helber skáldskapur með engin tengsl við nokkurn efnahagslegan raunveruleika.

Lifi stjórnsýsla flokkakerfisins, lifi flokkakerfi sérhagsmuna, almannahagsmunir eru aukatriði nú sem endranær.  Og Ásmundur Einar mætti ekki.

Icesave afgreitt út úr nefnd

Fjölgun í sveitarstjórnum

Þetta hefur verið vika lýðræðis í þinginu þar sem á þriðjudaginn fluttum við frumvarp okkar um fjölgun sveitarstjórnarmanna, mál sem hefur hingað til ekki fengið mikla athygli en hér er Ísland alveg sér á parti miðað við önnur Evrópulönd þar sem fjöldi sveitaratjórnarmanna er almennt miklu meiri.  Til dæmis hefur borgarfulltrúum í reykjavík ekki fjölgað í 101 ár eða síðan 1908 þegar þeim var fjölgað í 15.

Þetta er brýnt lýðræðismál og þýðir verulega valddreifingu, en Ísland er eina landið þar sem er sett þak á fjölda fulltrúa í sveitarstjórnum, annars staðar er um lágmarks fjölda að ræða, eða eins og segir í greinargerð frumvarpsins:

"Markmið frumvarps þessa er að viðmið um fjölda sveitarstjórnarfulltrúa á Íslandi verði færð til samræmis við það sem þekkist í nágrannalöndunum. Ákvæði 12. gr. sveitarstjórnarlaga um hámarksfjölda kjörinna fulltrúa í sveitarstjórnum eiga sér hvergi hliðstæðu í Evrópu að því best er vitað. Til að mynda má benda á ákvæði í sænskum sveitarstjórnarlögum þar sem kveðið er á um lágmarksfjölda kjörinna fulltrúa í bæjar- og borgarstjórnum (sjá fylgiskjal). Ákvæði um lágmarksfjölda eru eins eða svipuð annars staðar á Norðurlöndum og í Evrópu (sjá vef Evrópuráðsins: www.coe.int).

Í janúar 1908 var bæjarfulltrúum í Reykjavík fjölgað í 15. Hundrað og einu ári síðar eru kjörnir fulltrúar í borgarstjórn Reykjavíkur enn 15 að tölu þótt fjöldi íbúa hafi fimmtánfaldast á heilli öld. Frá 1908 hefur landsframleiðsla á hvern íbúa einnig fimmtánfaldast og því má fullyrða að efnahagsleg umsvif í Reykjavík hafi a.m.k. 225-faldast á einni öld.
Frambjóðandi til borgarstjórnar í Reykjavík nú til dags þarf að fá um 7% atkvæða til að ná kjöri og eru engin fordæmi um jafnfáa kjörna fulltrúa og jafnháan lýðræðisþröskuld í ámóta fjölmennu sveitarfélagi í nágrannalöndum okkar. Samkvæmt lögum annars staðar á Norðurlöndum, í Evrópu og víðar ættu borgarfulltrúar í Reykjavík því að vera 43–61 hið minnsta.

Hér er um að ræða lýðræðisskerðingu sem stríðir gegn anda Evrópusáttmálans, mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem og Ríó-sáttmálans um Staðardagskrá 21 sem er heildaráætlun ríkja Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun samfélaga fram á 21. öldina í samráði við íbúana á hverjum stað og með þátttöku atvinnulífs og félagasamtaka. Þessi skerðing er alvarlegt mannréttindabrot. Hún er andstæð viðhorfum og venjum annars staðar á Norðurlöndum, í Evrópu og víðar þar sem lýðræði er í hávegum haft, þar sem meginmarkmiðið er ekki að torvelda heldur auðvelda þátttöku borgaranna í ákvarðanatöku um eigin mál og mótun samfélagsins til framtíðar.

Nærri útilokað er fyrir einstaklinga og samtök utan hefðbundinna stjórnmálasamtaka að komast til áhrifa í sveitarstjórnum og ríkir því fákeppni í sveitarstjórnarmálum og fáveldi í stjórnunarháttum sveitarstjórna (oligarkí, einhvers staðar á milli einræðis og lýðræðis).
Í borgarstjórn Reykjavíkur og öðrum fámennum íslenskum sveitarstjórnum er fáveldið auk þess undirstrikað enn frekar með ranghugmyndinni um þörf á „starfhæfum meiri hluta“, sem veldur því að 8–9 borgarfulltrúar hlaða á sig völdum og vegtyllum á meðan minni hlutinn situr hjá verklítill."

Til að samræmis sé gætt þá fórum við þá leið að taka meðaltal um fjölda sveitarstjórnarmanna í Noregi annars vegar og Svíþjóð hinsvegar og niðurstaðan er svo í 1. grein frumvarpsins. 

1. mgr. orðast svo:
Í sveitarstjórn skal fjöldi sveitarstjórnarmanna standa á oddatölu og vera að lágmarki sá sem hér greinir:
            a.      þar sem íbúar eru innan við 1.000: 7 aðalmenn,
            b.      þar sem íbúar eru 1.000–4.999: 11 aðalmenn,
            c.      þar sem íbúar eru 5.000–24.999: 17 aðalmenn,
            d.      þar sem íbúar eru 25.000–49.999: 31 aðalmaður,
            e.      þar sem íbúar eru 50.000–99.999: 47 aðalmenn,
            f.      þar sem íbúar eru 100.000–199.999: 61 aðalmaður,
            g.      þar sem íbúar eru 200.000–399.999: 71 aðalmaður.

Þetta þýðir að fámennar "klíkur" hafi ekki of mikil völd og að mikilvæg mál eins og sala almenningseigna á spottprís sé ekki ákveðinn heima hjá sveitarstjóranum að kvöldi til.

Frumvarpið hefur vakið mikla athygli á þinginu og víðar og þó fjölmiðlum virðist flestum skítsama orðið um lýðræðið, en við í Hreyfingunni höfum verið ötul að senda fjölmiðlum tilkynningar þ.a.l., þá er innan þingsins mikill lýðræðishugur, en nýbúið er að leggja fram frumvarp um persónukjör, við lögðum fram okkar frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur í síðustu viku og í dag voru lögð fram tvö lýðræðis frumvörp ríkisstjórnarinnar, annað um þjóðaratkvæðagreiðslur og hitt um stjórnlagaþing en meira um það á morgun.

Hvað um það, hér er hlekkur á frumvarpið í heild, og hér er hlekkur á umræðuna í þinginu um málið.

Þinghúsbréf 21

Vegna anna hefur ekki gefist tími til að skrá neitt um þingstörfin fyrr en nú, en vikan í þinginu var merkileg og Hreyfingin flutti sitt fyrsta frumvarp,  frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur.  Frumvarpið var fyrst flutt á sumarþinginu þar sem það dagaði uppi en frumvörp sem næst ekki að klára falla niður við nýtt þing og þarf að flytja þau aftur.

Hvað um það, þingvikan byrjaði á fyrirspurn minni til Gylfa Magnússonar Efnahags- og viðskiptaráðherra og sneri að eftitliti hans og ráðuneytis hans með Fjármálaeftirlitinu í kjölfar hrunsins en eins og kunnugt er þá er það sennilega Fjármálaeftirlitið sem í aðdraganda hrunsins brást öðrum stofnunum stjórnsýslunnar fremur.  Gagnrýni minni á starfsemi Fjármáleftirlitsins og samskipti ráðuneytisins við það var svarað af ráðherranum á þann veg að ég væri með persónulegar árásir á starfsmenn og ætti að biðja afsökunar.  Svör ráðherrans gefa ekki vonir um að ríkisstjórnin ætli að taka á vanda stjórnsýslunnar og stjórnkerfisins og er enn ein vísbendingin að hrunið verði ekki gert upp heldur muni allt vaða hér áfram óbreytt.  Hér má sjá umræðuna.

Á þriðjudeginum var frumvarp um persónukjör tekið til umræðu en persónukjör til sveitarstjórna og til Alþingis er á stefnuskrá hreyfingarinnar og var ein af meginkröfum almenning fyrir kosningarnar síðastliðið vor.  Persónukjör er einnig á stefnuskrá ríkisstjórnarinnar og því var einkennilegt að sjá hversu fáir stjórnarliða voru í þingsalnum og tóku þátt í umræðunni.  Ekki var heldur mikið um afgerandi stuðning stjórnarliða við þessi frumvörp sjálfs forsætisráðherra en um er að ræða frumvörp um persónukjör til bæði sveitarstjórna og til Alþingis.  Ekki náðist samstaða í starfshóp forsætisráðuneytisins um að persónukjör yrði leyft þvert á stjórnmálaflokka sem má flokka sem raunverulegt persónukjör en það skref sem náðist samstaða um er þó mjög mikilvægt og verður að komast í gegn.  Það má svo nota tímann fram að næstu Alþingiskosningum til að skoða persónukjör þvert á flokka en það er meira mál og í raun gjörbreytir kosningaumhverfinu sem ekki er vanþörf á en verður erfiðari biti að kyngja fyrir stjórnmálaflokkana.

Sjálfstæðisflokkurinn virðist vera einhuga á móti þessu þó þeir segi það ekki beint heldur beita orðunum "ekki núna,  "liggur ekkert á", þarfnast betri skoðunar", önnur mál brýnni".  Bara það eitt að Sjálfstæðisflokkurinn er á móti þessu ætti að vera næg ástæða fyrir alla aðra til að styðja það, en Sjálfstæðisflokkurinn hefur alla tíð verið á móti öllum breytingum sem færa meira vald til fólksins.

Hvað um það, hér er mitt innlegg í umræðuna en umræðan öll er áhugaverð því þar kemur skýrt fram andstaða Sjálfstæðismanna.  Við í Hreyfingunni tókum virkan þátt og vorum með andsvör víða og Birgitta var einnig með stutta ræðu um málið.  Vonandi heykjast ríksstjórnarflokkarnir ekki á þessu mikilvæga máli.

Á þriðjudeginum var líka fundur hjá mér í Efnahags- og skattanefnd þar sem rætt var um niðurfellinga skatta vegna þeirra niðurfellinga skulda sem frumvarp félagsmálaráðherra gerir ráð fyrir en sem kunnugt er leiðir það til stórfelldrar niðurfellingar á nánast öllum skuldum hvort sem um er að ræða skludir heimila eða skuldir útrásar- kúlulána- og afleiðuvíkinga.

Á fundinum kom greinilega fram að skattaleg meðferð þessara niðurfellinga skulda er sú að niðurfellingin er talin til tekna og skal skattlögð.  Hins vegar er margt óljóst í þessu máli og greinilegt að niðurfelling skatta vegna niðurfellinga skulda t.d. fjárglæframanna fer ansi þversum í suma, bæði í fjármálaráðuneytinu og hjá ríksskattstjóra.  Var á gestum nefndarinnar að heyra að þessi blekkingarvefur sem félagsmálaráðherra og félagsmálanefnd Alþingis hefur spunnið um skuldir "heimilana" er þvílíkur hrærigrautur að það virðist ómögulegt að leysa úr skattalegum afleiðingum frumvarpsins sem nú er orðið að lögum.  Þó taldi ríkisskattstjóri að hægt væri í skattskýrslum að skilja milli skulda vegna íbúðakaupa og annarra skulda þannig að ekki þyrfti að koma til stórfelldra skattaívilnana vegna skuldaniðurfellinga út af fjármálabraski.  Það er hins vega pólitísk ákvörðun ríkisstjórnarinnar og þingmanna Samfylkingar og VG hvort það verður gert.  Það var einnig mjög áhugavert að heyra frá fulltrúa Samtaka fjármálafyrirtækja (SFF) sem upplýsti nefndina að SFF "hefði lagt mikla vinnu í þetta frumvarp þegar það var í vinnslu í félagsmálaráðuneytinu", sérstaklega þegar haft er í huga hvaða skuldir það fellir niður og hvaða skuldir ekki og hversu lítið var talað við Hagsmunasamtök heimilana við vinnu við frumvarpið.

Á fimmtudaginn var frumvarp Hreyfingarinnar um Þjóðaratkvæðagreiðslur tekið til umræðu.  Ég mælti fyrir frumvarpinu eins og það er kallað en eins og fram hefur komið er það endurflutt frá sumarþingi og því ekki mjög mikla umræður um það í þetta sinn.  Umræðan var þó vinsamleg og vonandi næst þetta gríðarlega mikilvæga mál í gegn.

Þennan dag var einnig utandagskrárumræða um álver við Bakka á Húsavík en álverskórinn hefur haft hátt undanfarið og alveg makalaust hversu hátt heyrist í fólki með ekki málefnalegri lausnir í atvinnuuppbyggingu en eins og fram hefur komið er sennilega ekki til meiri orkusóun en að sú að nota raforku úr jarðvarma til álbræðslu.  Ég var með innlegg í umræðuna og fékk bágt fyrir í mörgum símtölum frá Húsvíkingum og einnig í bréfum frá bæjarstjóranum þeirra sem og frá formanni stærsta verkalýðsfélagsins á staðnum þar sem þær kunnuglegu staðhæfingar voru hafðar uppi að ég vissi ekkert um málið og að við "fyrir sunnan" ættum ekki að skipta okkur af þessu.  Þetta er hins vegar ekkert einkamál Húsvíkinga og þeir eru alls ekki allir sammála um að álbræðsla sé heppileg leið í atvinnumálum.  Þess utan er hér verið að afhenda verðmæta auðlind nánast án endurgjalds til erlendra auðhringja.  Við hljótum einfaldlega að geta gert betur en það.

Síðar þann dag var svo tekið fyrir frumvarp frá Framsóknarflokknum flutt af Eygló Harðardóttur um takmarkanir á verðtryggingu og í framhaldi að því niðurfellingu hennar.  Þetta er mjög þarft og mikilvægt mál og studdum við það með innleggi okkar.  Öll umræðan var góð þó eftirtektar vert væri að enginn þingmaður Samfylkingar var til staðar í þingsalnum og hefur Samfylkingin að því er virðist enga skoðun á málinu.  Af hálfu Sjálfstæðisflokksins reifaði illugi Gunnarsson málið mjög vel og ítarlega og Lilja Mósesdóttir styður það líka.  Virðist því hafa skapast þverpólitísk samstaða um þetta mál og vonandi að Samfylkingin kynni sér málið og styðji það.

Föstudagurinn hófst svo með fjárlaganefndarvinnu þar sem nefndarmenn skipust í þrjá hópa og voru með fjölda fólks í viðtölum um peningabeiðnir þeirra.  Öll erindin sem komu til okkar hóps voru virðingarverð og þörf en aðferðin að annars vegar stilla upp þingmönnum til ákvarðana í einstaka fjárlagaliðum og hins vegar þeir stilli sér sjálfir upp sem handhafa fjárveitingavaldsins sem komi svo heim í hérað með peninga í töskum til kjósenda sinna er algerlega fráleit og ósiðleg.  Það vakti athygli mína að hóparnir skiptust nokkuð jafnt upp þannig að gestirnir lentu á "sínum" þingmönnum og heilsuðust gestir og þingmenn með virktum enda oft um vinskap að ræða.  Þarna er einfaldlega um að ræða óásættanleg hagsmunatengsl þar sem peningar skipta um hendur á pólitískum vettvangi og fjárlaganefndarmenn verða sem jólaveinar með gott í skóin heim í kjördæmin sín fyrir jólin.

Vissulega er hér um mörg mjög þörf verkefni að ræða en það á ekki að vera á valdsviði einstakra fjárlaganefndar manna að ákveða um þau.  Það eru til ótal sjóðir (húsafriðun, bókmenntir, listir, íþróttir) sem úthluta fé þar sem forsendurnar eru faglegar og tryggð er eftirfylgni með framgangi verkefnanna sem fá fé.  Þó svo þingmenn telji sig e.t.v. best til þess fallna að meta þörf á skrímslasetri á Bildudal annars vegar (svo eitt dæmi sé tekið) og þörf á hjartaþræðingum hins vegar og fórna þá hjartaþræðingunum, þá er þetta fyrirkomulag fráleitt ekki síst þegar haft er í huga að þetta eru mörg hundruð liðir þar sem ekkert samræmi er í úthlutuninni og hver þekkir hvern skiptir kannski mestu máli.

Fjárlaganefndarvinnan er komin á fullan skrið og mun ég svo sannarlega upplýsa meira um hana er fram líður enda stundum um mjög sérkennilegt ferli að ræða.

Síðar um daginn fór fram umræða um afskriftir skulda og samkeppnistöðu fyrirtækja en svo virðist sem stórfelldar afskriftir skulda séu að eiga sér stað í bankakerfinu með algerlega ógagnsæjum og óskipulegum hætti og sama gamla sagan að endurtaka sig, að íslendingar ætli að klúðra málum áfram og að þetta fyrsta og mikilvæga skref í enduruppbyggingu eftir hrunið verði klúður.  Ég var sjálfur með smá innlegg í umræðuna en öll umræðan var ágæt þó ég telji of seint að lagfæra klúðrið og voru hugmyndir Péturs H. Blöndal mjög áhugaverðar.  Svar Efnahags- og viðskiptaráðherra var hins vegar klassískt, að skipa nenfd um eitthvað sem er of seint að taka á.

Á eftir fór svo fram umræða um efnahgasmál og tóku Margrét og Birgitta þátt í henni og þar kom margt áhugavert fram.

Þetta var annasöm vika en vonandi tekst að koma þingstörfunum örar á framfæri á næstunni.

Það er hins vegar uggvænlegt að það virðist vera að eftir því sem fram líður ætli stjórnvöld ekkert að læra af hruninu og að haldið verði áfram alveg eins og fyrr.  Frumvarp til hjálpar heimilunum hjálpar fjárglæframönnum enn meir.  Icesave, AGS og ESB hafa forgang fyrir hagsmunum almennings.  Mannabreytingar í stjórnsýslunni eru ekki í bígerð.  Lýðræðismálin fá ekki sannfærandi stuðning.  Úffff!!!!

Fyrir liggur að Alþingi þarf að taka á skýrslu rannsóknarnefndarinnar um hrunið sem kemur í lok janúar.  Þar verður skipuð nefnd sem á að ákveða hvað verður gert með skýrsluna.  Ef sú nefnd og starfssvið hennar verður ekki trúverðugt þá erum við í vondum málum.  Þar mun Hreyfingin að sjálfsögðu koma fram með ákveðnar tillögur enda um framtíðar trúverðugleika þingsins og stjórnmálanna á Íslandi að ræða.

Villtar kindur og villtar manneskjur

Stundum verð ég verulega hissa og þetta villikindamál vakti rækilega upp í mér hissuna.

Hver er eiginlega tilgangurinn með að elta upp nærri útdauðan sér íslenskan fjárstofn sem á sér hvergi sinn líka með það eitt að markmiði að útrýma honum. Sumar náðust svo hægt væri að skjóta þær, í nafni mannúðar.  Aðrar voru eltar svo rækilega að þær rákust fram af klettunum og hröpuðu til dauða, í nafni mannúðar.  Djöfulsins viðbjóður og vitleysa segi ég nú bara.  Málflutningur héraðsdýralæknis vestfjarða, Sigríðar Ingu Sigurjónsdóttur í kvöldfréttum RÚV  var fáheyrður "Það er enginn tilgangur með lausu fé einhversstaðar. . . þær voru nú ekki gamlar svo þeim líður ekki vel . . . það er bara kominn tími til þess að hreinsa þetta svæði."   Kindurnar höfðu verið þarna í áratugi í góðu skjóli og yfirlæti.

Ég sé þetta fyrri mér hérna um árið þegar síðasti geirfuglinn var drepinn.  "Þeir gátu nú ekki flogið greyin . . . það er engin tilgangur með ófleygum fuglum einhvers staðar . . . það er bara kominn tími til að klára þetta."

Þetta er sama fólkið og sama hugsunin, vesalings Ísland.

Skrýtin skuldaniðurfelling

Eins og sjá má á færslunni hér fyrir neðan er ýmislegt einkennilegt við umrædda lagasetningu.

Hætt við breytingu á skattalöggjöf í skyndi

Skuldaniðurfelling Alþingis, fyrir hverja?

Alþingi samþykkti í dag lög um skuldaniðurfellingu, sennilega stórfelldustu og stórskrýtnustu skuldaniðurfellingu lýðveldistímans þar sem niðurstaðan verður sennilega sú að þeir sem tóku lán eða fengu kúlulán til hlutabréfakaupa fá þau felld niður en þeir sem tóku lán og notuðu þau til kaupa á íbúðarhúsnæði, heimili fyrir sig og fjölskyldur, sínar skulu greiða þau að fullu og öllu og sennilega meira en það ef eitthvað er.

Löggjöf þessi heitir "Frumvarp til laga um aðgerðir í þágu einstaklinga, heimila og fyrirtækja vegna banka- og gjaldeyrishrunsins" og er merkt sem þingskjal 69 - 69. mál og má sjá hér, nefndarálitið er hér og breytingartillögur eru hér.  Frumvarpið er samið að tilstuðlan félagsmálaráðherra, Árna Páls Árnasonar. 

Frumvarpið kom seint fram var tekið til umræðu s.l. mánudag og var keyrt á miklum hraða í gegnum þingið og var félags- og tryggingamálanefnd skipað að afgreiða það fyrir helgi.  Nefndin fundaði kvöld og nætur og lá mikið á.  Það var fyrst í gær að ég hafði pata af öllum þessum asa og eftir nokkrar fyrirspurnir um frumvarpið og að áeggjan utanþingfólks úr bankakerfinu sem hafði komið fyrir nefndina ákvað ég að senda inn athugasemdir til nefndarinnar um það.  Sendi ég inn athguasemdir í tíu liðum fyrir fund nefndarinnar sem hófst klukkan níu í gærkvöldi.  Í morgun tjáði formaður nefndarinnar mér að vegna asans á málinu hefðu athugasemdirnar ekki verið skoðaðar af nefndinni.  Þessar athugasemdir má sjá hér neðst.  Asinn var að sögn vegna þess að annars myndi lækkunin ekki ná til greiðslna um næstu mánaðamót.  Það hefði hins vegar verið unnt að leysa með einfaldri reglugerð ef vilji hefði verið til.

Frumvarpið vakti upp margar spurningar hjá mér því þótt því væri hampað sem frumvarpi félagsmálaráðherra til hjálpar heimilunum var ekki annað að sjá en það innibæri einnig heimildir til stórfelldrar og jafnvel algerrar skuldaniðurfellingar vegna hlutabréfakaupa.  Eða eins og segir í lögunum. "Hugtakið lánasamningur í lögunum skal skilgreint rúmt þannig að það taki til allra samninga sem leiða af sér fjárskuldbindingu, þ.m.t. skuldbindingar vegna útgáfu verðbréfa og afleiðusamninga."   Þetta er nú kannski ekki alveg það sem reiknað er með þegar aðgerðir í þágu heimilana eins og það er kallað, eru í umræðunni, þótt vissulega geti heimili átt hlutabréf og gert afleiðusamninga.

Eftir að hafa lagst yfir málið og séð umsagnir fjármálaráðuneytisins og Hagsmunasamtaka heimilanna fékk ég hálfgerðan hroll.  Í fyrsta lagi er hér um að ræða mál sem fellir niður skuldir vegna hlutabréfakaupa. Eða eins og segir í umsögn hagsmunasamtak heimiliana: "Frumvarpið mun augljóslega bjarga hinum fjölmörgu óráðsíu fjárfestum sem ekki eiga eignir fyrir hlutabréfaskuldum sínum.  Þær afskriftir verða sýnilega mun meiri en hjá húsnæðiseigendum.  Fjárskuldbindinguna vegna kaupa á hlutabréfum upp á hundruð milljóna, ef ekki milljarða, verður nú hægt að færa niður til raunvirðis bréfanna, þ.e. núll."  Eða eins og það heitir í frumvarpinu ""að færa skuldir að eignastöðu". 

Hagsmunasamtök heimilana bæta við: "Þetta er ekkert smá atriði.  Hér er verið að afskrifa öll hlutabréfalánin.  Hvort sem menn skulda milljón eða milljarð umfram eignastöðu, þá verður allt afskrifað.  Allir þeir sem tóku mesta áhættu, fá syndaaflausn.  Ekki hjá presti, nei hjá félagsmálaráðherra!  en enn og aftur eiga þeir sem fóru varlega að bera tjón sitt vegna þess að eiginfjárstaða þeirra fór ekki upp fyrir eignastöðu.  Sá sem tók mesta áhættu og hefði getað grætt mest og er hugsanlega búin að græða mest, hann á að fá mestan afslátt skulda."

Ekkert, ég endurtek, ekkert þak er á niðurfellingum skulda. 

Með lögunum er líka verið að taka öll verðtryggð lán einstaklinga sem tryggð eru með veði í fasteignum hér á landi í hjá opinberum lánastofnunum, lífeyrissjóðum og fjármálafyrirtækjum og færa þau yfir í greiðslujöfnunarkerfið að lántakendunum forspurðum og lánþegi þarf sérstaklega að óska þess að það verði ekki gert. 

Þess má geta að greiðslujöfnunarvístalan er í raun alls ekkert betri fyrir lántakendur heldur en vísitala neysluverðs en ég lýsi henni í þeim athugasemdum (#4) sem eru hér fyrir neðan. Um greiðslujöfnunarvísitöluna segja hagsmunasamtök heimilana eftirfarandi:  "Upptaka greiðslujöfnunarvístölu er í flestum tilvikum bjarnargreiði.  Notkun greiðslujöfnunar mun líklegast ekki leiða til lengingar lánstíma nema þróun launa og atvinnustigs verði óhagstæð til langs tíma.  Í flestum tilfellum sem ég hef skoðað, þá mun lánstíminn lengjast mjög óverulega eða styttast!  Það getur varla verið ætlun Alþingis að stytta lánstíma lánanna!  Það hefur verið ein meginkrafa Hagsmunasamtaka heimilanna að hinn stökkbreytti höfuðstóll húsnæðislána verði leiðréttur.  Greiðslujöfnun leiðir ekki til slíks nema sem fullkomlega óraunhæfs möguleika í lok lánstíma.  Hér er því fyrst og fremst verið að veita tímabundið skjól en síðan á að venja landsmenn smátt og smátt við storminn svo mönnum finnist að lokum ekkert hvasst þó bál sé úti.  Notkun greiðslujöfnunarvístölu mun skerða ráðstöfunartekjur lántakenda til langs tíma.  Þetta þýðir frystingu kaupmáttar meðan verið er að greiða af láninu. Þegar lántakendur ættu að vera farnir að sjá greiðslubyrðina lækka, þá mun það ekki gerast.

Meira um greiðslujöfnunarvístöluna frá hagsmunasamtökum heimilana: "Veit einhver hvernig hún verður til?  Notað er orðalagið að greiðslujöfnunarvísitalan sé "launavísitala vegin með atvinnustigi".  En hvernig er þetta gert?  Hvernig er atvinnustig mælt?  Þessi vístala er gjörsamlega óskiljanleg.  Síðan tekur mánaðarleg greiðsla breytingum eftir greiðslujöfnunarvísitölu en höfuðstóllin eftir vístölu neysluverðs.  Á fólk að geta skilið þetta?

Í umsögn fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytisins segir m.a:  "Ljóst er að með almennri greiðslujöfnun íbúðalána verður kostnaður lántakendans meiri þar sem höfuðstóll greiðist hægar niður og vaxtakostnaður því meiri."  Og um þess umsögn segja hagsmunasamtök heimilana:  "Þetta sýnir að greiðslujöfnunarvístalan er bara blekking svo greiðsluvilji einstaklinga og heimila aukist." 

Þess ber að geta að umrædd greiðslujöfnunarvístala verður héðan í frá sennilega grundvöllur allra afborgana af öllum húsnæðislánum almennings og að ekki er gerð minnsta tilraun til að velta upp áhrifum af notkun hennar né er nokkur tilraun gerð til greiningar á því hvað hún í raun inniber, hvorki í frumvarpinu né í nefndarálitinu.  Jahá!! segi ég nú bara.

Að sjálfsögðu tók ég til máls um þetta á þinginu í dag.  Orðfærið var að vísu full sterkt þar sem ég ýjaði að því að nefndarmenn í félags- og tryggingamálanefnd hefðu látið stjórnast af eigin fjárhagslegum hagsmunum í málinu og hefði ég átt að orða gagnrýni mína með öðrum hætti þar.  Burtséð frá orðfæri mínu sem var óviðurkvæmilegt eins og það var sett fram, þá eru atriði í þessu frumvarpi sem hrópa á það að upplýst verði með hvaða hætti, ef einhverjum, þingmenn munu njóta góðs af. Hér er hvorki meira né minna en verið að gefa grænt ljós á stórfelldar og jafvel algerar afskriftir af hlutabréfalánum, aðgerð sem er vafin inn í frumvarp um aðgerðir í þágu heimila.  Þess ber að geta að þingmenn eru aldrei vanhæfir í neinum málum nema í fjárveitingum til sjálfs sín.  Eða eins og segir orðrétt í 64. grein þingskapa, 3. mgr. "Engin þingmaður má greiða atkvæði með fjárveitingu til sjálfs sín."  Það má svo deila um það hvort þessi grein á við um þessa lagasetningu en ef þingmenn fá afskriftir vegna þessara laga tel ég að svo sé.

Vissulega eru þingmenn að öllu jöfnu ekkert annað en þverskurður af samfélaginu og skulda eins og aðrir og ekkert athugavert við það. En með þessu frumvarpi vakna einfaldlega spurningar sem hefði átt að gera ráð fyrir að væri búið að svara fyrirfram. Alla vega hefði mér sjálfum aldrei dottið í hug að leggja fram eða samþykkja frumvarp um skuldaniðurfellingu nema að tryggt væri frá upphafi að upplýst væri hver minn hagur hugsanlega yrði af því, svo einfalt er það.

Ég bað um að málið yrði skoðað rækilegar og krafðist fundar í félags- og tryggingamálanefnd milli annrar og þriðju umræðu en þinginu er skylt að verða við slíkri bón.  Þingforseti boðaði hálftíma fundarhlé til að nefndin gæti afgreitt kverúlantinn mig en þá steig einn nefndarmanna fram (varaformaður nefndarinnar að ég held) og sagði að það tæki þau nú ekki nema fimm mínútur að afgreiða svona mál. Fundi var því frestað í tíu mínútur meðan félags- og tryggingamálanefnd fundaði um málið.  Fundurinn var haldinn í smá kompu undir stiganum í norð-vestur horni hússins á sömu hæð og þingsalurinn og eftir stutt samtal við þingflokksformann Samfylkingarinnar var ég boðaður á fundinn þar sem ellefu manns hírðust sem hænur á prikum.  Þvílík vinnubrögð.  Hvað um það.  Á fundinum okkar góða undir stiganum var því einfaldlega hafnað að skoða málið frekar og eins fór fyrir athugasemdum mínum, á þeim forsendum að þetta hefði þegar verið komið fram hjá öðrum sem komu á fund nefndarinnar.  Þó er ekki minnst einu orði á neitt viðlíka þessu í nefndarálitinu.

Það er einfaldlega óþolandi fyrir almenning eins og ástandið hefur verið í þjóðfélaginu undanfarið ár að upp geti komið svona mál og það er að mínu mati grundvallaratriði að þingmenn í framhaldinu upplýsi hvort og þá hve mikils þeir munu njóta góðs af þessari lagasetningu.

Ræðuna mína um málið má svo sjá hér og hér en umræðan fór fram á tveimur fundum 14. og 15.  Öll umræðan er í raun áhugaverð því alveg frá upphafi fannst mér flutningsmaður málsins eiga í vandræðum með að svara einföldum spurningum sem ég spurði í andsvari.  Eins kom í ljós að nefndarfundirnir voru fjörugir og þykir mér leitt að hafa truflað fjörið svona í endann.

Hér eru svo athugsemdir mínar til félags- og tryggingamálanenfdar:

Sæl Guðfríður Lilja og nefndarmenn.

Ég má til með að senda nokkrar ábendingar vegna ofangreinds frumvarps sem lýsa nokkrum kjarnaatriðum

varðandi hugmyndinar að baki frumvarpinu og það ógagn sem þær gera.

1.  Ekki er gert ráð fyrir lækkun á höfuðstóli lána sem er grundvallaratriði ef aðstoð við skuldug heimili á að vera marktæk.

2.  Samkvæmt frumvarpinu eru það þeir sem skulda mest sem bera mest úr býtum, algerlega skjön við allan málflutning Samfylkingar hingað til en þar mátti einmitt ekki fella niður skuldir vegna nákvæmlega sama atriðis.

3.  Frumvarpið kemur frá félagsmálaráðherra án samráðs við VG, aðra flokka eða Hagsmunasamtök heimiliana.

4.  Svo nefnd greiðslujöfnunarvísitala er meingölluð sem mælitæki og viðmið með alveg nákvæmelga sama hætti og vístala neysluverðs.  Greiðslujöfnunarvísitalan byggist á launaþróun annars vegar og atvinnustigi hins vegar sem fyrir almenning þýðir einfaldlega að þegar Jón Jónsson í næsta húsi fær launahækkun þá hækka húsnæðiskuldirnar mínar (og þínar og allra hinna).  Eða, þegar Jóna Jónsdóttir í þar-næsta húsi sem var atvinnulaus fær vinnu þá hækka húsnæðiskuldirnar mínar (og þínar og allra hinna).  Þ.e.a.s. skuldirnar hækka algerlega án tillits til greiðslugetu skuldara og eftir alveg jafn fáránlegum reglum og þegar tómatsósan hækkar skuldirnar sé miðað við vísitölu neysluverðs.  Greiðslujöfnunarvístalan er því bara enn ein rökleysan sem menn ætla að nota til að leysa vanda heimilana.

5.  Launahækkanir sem almenningur fær fara svo einfaldlega bara beint í það að greiða af hærri skuldum vegna tengingar við greiðslujöfnunarvístöluna og fólk festist því í alveg sömu skuldagildrunni og fyrr.  Launhækkanir almennt verða illa séðar og jafnvel ógerlegar.  Hvað segir verkalýðshreyfingin við þessu, og þá á ég ekki við Gylfa Arnbjörnsson og ASÍ.

6.  Bætt atvinnustig vegna hagvaxtar skilar sér ekki heldur út í hagkerfið vegna þess að hvort tveggja verður étið upp af hækkunum lánanna.

7.  Skattahækkanir neysluskatta svo sem virðisaukaskatts á matvæli verða auðveldari vegna þess að þær valda ekki hækkun íbúðaskulda sem er gott eða slæmt og fer eftir því hvoru megin borðsins þú situr.

8.  Fall krónunnar verður og meðfærilegra vegna þess að það veldur ekki hækkun íbúðaskulda gegnum hækkanir vístölu neysluverðs sem er sennilega að öllu jöfnu gott, en jafnvel hvort tveggja gott eða slæmt og fer eftir því hvoru megin borðsins þú situr.

9.  Það góða við frumvarpið er að það bætir skammtímagreiðslugetu heimilana en gerir þó jafnframt framtíðarstöðu þeirra verri vegna þeirrar óvissu sem myndast við tvöfalt vísitölu kerfi og mun flækja fsteignamarkaðinn enn frekar vegna óvissunar um "rétta" skuldastöðu á fasteignum.

10. Frumvarpið er afgreitt með allt og miklum hraða frá nefndinni og er óbreytt einfaldlega vont mál.  Ekki láta þitt fyrsta mál sem formaður félags- og tryggingamálanefndar fara frá nefndinni með þessum hætti.  Þetta verður að skoða betur og afgreiða í meira samráði við aðra.

Með bestu kveðju,

Þór Saari

þingmaður Hreyfingarinnar, og heimilanna.